کره زمین زیر چشم ماهواره ها

مژگان نژند

اشاره:بیش از نیم قرن است که مردم جهان از تسخیر فضا صرفا آنچه را می دانند که رسانه ها پیرامون پرتاب موشک ها، فرستادن انسان به فضا و تجسس در منظومه شمسی و کهکشان ها، به عبارت دیگر تمامی زمینه هایی که ویترین رویارویی آمریکا و اتحاد شوروی در دوران جنگ سرد را تشکیل می داده است، منتشر ساخته اند. اما، فعالیتی بسیار مهمتر به لحاظ اهداف مدنظر و نیز بودجه اختصاص یافته به آن، به طور کاملا پنهان سال هاست که در جریان است، که آن نیز جاسوسی به کمک ماهواره ها و طراحی سلاح هایی فوق پیشرفته به منظور کشاندن منازعه به فضاست! دراین راستا نیز، گنجینه هایی از نبوغ به کار گرفته شده وجنگ اندیشه ها در جمع مهندسان و نظامیان غوغا کرده است، که اوج آن را می توان «جنگ ستارگان» نامید.

امروز، جای جای جهان زیر «چشم و گوش» ماهواره های جاسوسی قرار دارد که به ویژه آمریکایی اند، و این درحالی است که حدود 12 کشور جهان و حتی بسیاری شرکت های خصوصی نیز از «جاسوس های فضایی» خود برخوردار بوده و به طور کاملا مستقل عمل می کنند. به عبارت دیگر، می توان گفت که امروز تقریبا همه کس زیرنگاه همه کس قرار دارد. اما، حاصل صدها میلیارد دلاری که طی 5 سال گذشته صرف تجسس در فضا گردیده چه بوده، واقعیت این جاسوس های فضایی چیست، از چه توانایی هایی برخوردارند و به چه کسانی متعلق اند؟

ماهواره های جاسوسی امروز به یکی از مهمترین ابزارهای سرویس های اطلاعاتی کشورهای توسعه یافته مبدل گردیده اند، به گونه ای که حدود 95 درصد اطلاعات محرمانه رده بندی شده از این ماهواره ها به دست می آید.

در واقع، ماهواره ها در انواع گوناگون خود انقلابی در زندگی افراد بشر پدید آورده اند. به عنوان مثال، ماهواره های ارتباطاتی جهان مان را به «دهکده ای جهانی» مبدل ساخته اند که هر آنچه در آن رخ می دهد بلافاصله به چهار گوشه جهان انتشار می یابد. پخش نخستین برنامه های تلویزیونی از قاره ای به قاره دیگر در اواسط سال های دهه 1960 انجام پذیرفته است. امروز، روزانه گزارش هایی از دور افتاده ترین نقاط کره زمین دریافت می داریم که به وسیله ماهواره ها انتقال یافته اند. انتقال های ماهواره ای نه تنها به کار اطلاع رسانی می آید، بلکه تأثیری عمده و گاه سرنوشت ساز بر جریان رویدادها دارد. بدین سان، در بسیاری منازعات مخابره اخبار از سوی گزارشگران به سراسر جهان اغلب سران سیاسی و نظامی را به «خویشتنداری» واداشته است.

دراین حال، ماهواره های هواشناسی ما را در پیش بینی تغییرات آب و هوایی یاری داده، همچنین به ما اجازه می دهند روند تولد و یا جابه جایی توفان ها و گردبادها و نیز تحولات حاصل در پدیده های طبیعی مانند سیل ها، آتشفشان ها و... را پیگیری کنیم. ماهواره هایی دیگر به مشاهده جو زمین، اقیانوس ها و زمین، پیگیری روند ذوب یخ ها و غیره اختصاص یافته اند.

از جنگ سرد تا جنگ ستارگان

می توان گفت که سرویس های اطلاعاتی احتمالا به اندازه تاریخ جهان عمر دارند. در واقع، از همان آغاز انسان پیوسته در جست وجوی آن بوده که بداند چه کسانی در جوار سرزمین وی سکونت دارند، چگونه و با چه هدفی زندگی می کنند، سرگرم کار خود هستند یا درصدد وارد آوردن ضربه ای به همسایه، و... و چنانچه این همسایگان به قبیله و یا نژادی دیگر تعلق داشتند، اطلاعات به دست آمده نیز می توانست برای بقای افرادی که جامعه ای را در سرزمین خود تشکیل می دادند، بسیار حیاتی باشد.

ژنرال های نامداری چون «ژول سزار»، «ناپلئون بناپارت» و یا «جرج واشنگتن» به منظور شناخت مقاصد دشمنان خود، پیروزی بر آنها و یا به بند کشیدن استقلال شان، به عملیات مخفی متعدد دست زده اند. در سال های دهه 1930، «اف بی آی» که در آن زمان سرویس های جاسوسی را نیز دربرمی گرفت، با حمله به سرویس های ضدجاسوسی آلمانی و ژاپنی ده ها مأمور مخفی را که با نفوذ به سرویس های غربی اقدام به خرابکاری کرده بودند، دستگیر کرد. پلیس فدرال آمریکا همچنین موفق گردید شوروی ها را که سعی در نفوذ به دولت و نهادهای اقتصادی آمریکا را داشتند، سرکوب کند.

در سال 1941، همان هنگام که «هنری سیمسون»، وزیر خارجه آمریکا، همه جا داد سخن می داد که: «اشخاص محترم نامه های یکدیگر را نمی خوانند»، آمریکا خود شبکه اطلاعاتی جهانی بسیار پیشرفته ای تأسیس کرده و آن را «ورلد کلاس» نامیده بود. در فاصله میان دو جنگ جهانی، نیروی دریایی آمریکا نخستین سیستم های کدگذاری دیپلماتیک ژاپن- «ماشین سرخ» معروف- را مختل کرد.

بخش علوم و تکنولوژی سازمان «سیا»- که در سال 1947 با هدف هماهنگ ساختن فعالیت های اطلاعاتی آمریکا و در عین حال، برآورد و انتشار اطلاعاتی که ممکن بود امنیت ملی را به خطر اندازند، تأسیس گردید- نیز در تدوین روش های جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات سهم بسزایی داشته است. همچنین، سازمان «سیا» است که مهمترین ماهواره های جاسوسی آمریکا (از نوع «کی هول») و نیز هواپیماهای جاسوسی «یو-2»، «ای-12»، «اورورا» و... طراحی کرده است. ماهواره ها و فعالیت های اطلاعاتی به آمریکایی ها اجازه داده اند تجارب خود را در زمینه سلاح هایی چون موشک ها و سیستم های فضایی گسترش دهند. بسیاری از برنامه های آمریکا در زمینه جمع آوری اطلاعات به طور مستقیم از نخستین سیستم های راه اندازی شده توسط «سیا» منشأ گرفته است.

این نکته را نیز باید متذکر شد که تلاش های تکنولوژیک «سیا» گاه به حوادثی جبران ناپذیر انجامیده است. به عنوان مثال، آزمایش های انجام گرفته به کمک «ال اس دی» که با کد «امکوکترا» شناخته می شود، به خودکشی «فرانک اولسون»، «دانشمند نظامی» در سال 1953 انجامید. صرفا 22 سال بعد بود که خانواده وی به حقیقت مرگ او پی بردند. همچنین، خودنویس های سمی و صدف های انفجاری متعدد با انگیزه به قتل رساندن «فیدل کاسترو»، رهبر کوبا، ساخته شد. «سیا» حتی از گربه ها و پرندگان نیز با کار گذاردن ابزار جاسوسی در سر و بدن آنها برای جمع آوری اطلاعات استفاده کرده است. امروز نیز انواع «جاسوس های پرنده» الکترونیک با اهداف جاسوسی و یا نظامی به کار گرفته می شوند. باید گفت که قتل رئیس جمهور «کندی»، «رابرت کندی»، «مارتین لوترکینگ» و نیز، میلیون ها قربانی ویتنام، السالوادور و غیره بر دوش سازمان «سیا» سنگینی می کند. و البته، اقدامات نظامی این سازمان در کویت و یا عراق نیز نباید به فراموشی سپرده شود. آرشیوهای از رده بندی خارج شده دانشگاه «جرج واشنگتن» اطلاعات گسترده ای در این زمینه در اختیار علاقه مندان قرار می دهد.

به هر شکل، معاهده سال 1967 در باره فضا و بهره برداری از آن، قرار دادن هرگونه سلاح هسته ای و یا کشتار جمعی در مدار زمین را ممنوع می سازد، اما به هیچ وجه مانع از استفاده از ماهواره های جاسوسی و یا بهره گیری نیروهای نظامی مستقر در زمین از کمک های این ماهواره ها نمی شود. امروز، مدرن ترین ارتش ها بیش و کم به مجموعه ای از ماهواره های نظامی، به ویژه جاسوسی، ارتباطی و موقعیت یاب وابسته اند. اما، هیچ یک از این ماهواره ها تاکنون به توانایی های تهاجمی مجهز نگردیده است.
یک «ماهواره جاسوسی» ماهواره ای ساخته دست بشر است که هدف آن جمع آوری اطلاعات نظامی و یا امنیتی پیرامون کشورهای مختلف جهان و یا شناسایی استعدادها و تأسیسات نظامی و غیرنظامی کشورهاست، و این کار غالبا بدون اطلاع این کشورها صورت می پذیرد. ماهواره های جاسوسی به پیشرفته ترین وسایل شناسایی مانند رادارها و دوربین های عکاسی و مادون قرمز با لنزهایی بسیار قدرتمند مجهز و قادرند از ارتفاع 200 کیلومتری زمین اشیایی به طول 10 سانتیمتر را مشاهده کنند، به همین دلیل نیز در انواع فعالیت نظامی جاسوسی مانند عکسبرداری، استراق سمع و ضبط ارتباطات رادیویی مورد استفاده قرار می گیرند. بدین سان، حاصل کار ماهواره های جاسوسی نظامی و یا «تجاری» دریافت اطلاعاتی است که می توانند به اتخاذ تصمیمات استراتژیک کمک کنند. تصاویر به کمک ارتباطات هرتزی به زمین ارسال گردیده و یا در شکل فیلم هایی قرار دارند که در کپسول های مخصوص گنجانده شده اند. البته، باید گفت که روش دوم بسیار قدیمی است و به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.

از سال 1958 (پرتاب «اسپوتنیک»)، شوروی/ روسیه و آمریکا حدود 3هزار ماهواره نظامی به فضا پرتاب کرده اند که 80درصد این ماهواره ها صرفا به شوروی تعلق داشته است. آمریکایی ها از ماهواره هایی با ابعاد بزرگتر و طول عمر بیشتر استفاده می کنند. امتیاز عمده ماهواره ها این است که از مانع «حاکمیت ملی» عبور کرده، قادرند کل خاک کشورهای مدنظر را پوشش دهند.

ساختن یک ماهواره زمان (5تا 8سال) و هزینه بسیار می طلبد و به پایگاه پرتاب و تأسیسات زیربنایی گسترده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده نیازمند است. به همین دلیل نیز، ماهواره ها به بهترین وسیله جاسوسی قدرت های بزرگ که از توانایی های فضایی برخوردار بوده، قادرند شبکه ای از ایستگاه های زمینی برای خود به وجود آورند، تبدیل گردیده اند.

از هنگام پایان جنگ سرد، حدود پانزده کشور از جمله چین، انگلیس، فرانسه، هند، ژاپن، آلمان، ایتالیا، پاکستان، مصر، تایلند، مالزی، تایوان، آفریقای جنوبی، عربستان سعودی، کره جنوبی و نیز رژیم صهیونیستی خود به تنهایی و یا به کمک دیگر کشورها ماهواره جاسوسی با هدف نظامی و یا غیرنظامی در مدار زمین قرار داده اند که آنها را به لحاظ اطلاعاتی «خودکفا» می سازد. به عنوان مثال، اسرائیل به منظور جاسوسی از همسایگان خود به این گونه توانایی بسیار نیازمند و وابسته است. هند به پاکستان و چین چشم دوخته، و چین نیز در زیرنگاه های تایوان قراردارد. در حالی که، ژاپن سعی در برآورد تهدیدهای هسته ای و موشک های بالستیک کره شمالی دارد.

به عبارت دیگر، پایه های قدرت «جاسوسی فضایی» آمریکا و روسیه که در طول جنگ سرد بسیار بارز بود، با پیدایش این کشورهای «نوظهور» سست گردیده است. علاوه بر این، در حالی که ماهواره های نظامی درگذشته صرفاً از سوی کشور دارنده این گونه ماهواره ها پرتاب می شد، امروز وضعیت کاملا تغییر یافته است. به عنوان نمونه، ماهواره های نظامی آلمان و یا دیگر کشورها از سوی روسیه و از پایگاه فضایی «بایکونور» قزاقستان به فضا پرتاب می گردد.

بدین ترتیب، ارتش های مدرن امروز دیگر قادر به چشم پوشی از خدمات ماهواره ها نیستند و روز به روز نیز بیشتر به فضا وابسته می شوند. در واقع، باید گفت که فضای نظامی اهمیتی فزاینده در عملیات نظامی استراتژیک و یا تاکتیک یافته است.

دقت یک ماهواره جاسوسی نظامی رازی است که به خوبی از آن محافظت می شود. تحلیلگران آن را 15تا 30 سانتیمتر برای ماهواره های آمریکایی و روس و یک متر برای ماهواره های فرانسوی برآورد می کنند. این میزان دقت سبب می گردد تا صرفا سطحی کوچک توسط دوربین های ماهواره پوشش داده شود. به عنوان مثال، پوشش منطقه عملیات در طول جنگ خلیج فارس به 1500 تصویر ماهواره ای و سه روز وقت نیاز پیدا کرد. بنابراین، ماهواره های نظامی باید که به بهترین وجه سازش لازم را میان «دقت مورد نیاز» (که خواسته فرماندهان یگان های زمینی برای کشف تله ها و ترفندهای دشمن است) و «تازگی» اطلاعات برقرار سازند. توانایی جذب و تجزیه و تحلیل ایستگاه های زمینی (یک ماهواره جاسوسی به راحتی 2گیگااوکتت تصویر در دقیقه ارسال می دارد) و نیز مهارت تحلیلگران آن به اندازه توانایی های خود ماهواره حائز اهمیت است. ماهواره های جاسوسی که غالباً در ارتفاعات پایین تر قرار داده می شوند، قادرند ظرف کمتر از 2ساعت به دور زمین گردش و تصاویری دقیق از اهداف مورد نظر تهیه کنند.

ادامه مطلب در وبسایت  http://nasr.vcp.ir/